تجزیه و تحلیل گفتمانی و متنی غزلیات عاشقانه سعدی

این تحقیق، هفتاد غزل عاشقانه از سعدی را با استفاده از تجزیه و تحلیل گفتمان و متن بررسی می نماید. هدف این تحقیق، تجزیه و تحلیل غزلیات در سطح ساخت کلان، ساخت خرد و عوامل انسجامی است . برای بررسی عوامل انسجامی از الگوئی که هلیدی و حسن (1976) ارائه کرده اند، استفاده کرده و برای بررسی غزلیات در سطح ساخت خرد، یازده الگوی نحوی را مورد توجه قرار دادیم که عبارتند از: جملات فعلیˆاسمی، بسیطˆمرکب ، معلومˆمجهول، خبری، پرسشی، شرطی، امری و عاطفی. در تجزیه و تحلیل الگوهای نحوی از فرشیدورد (1375) استفاده شد. پس از تجزیه و تحلیل غزلیات در سطح ساخت کلان دو طرح بدست آمد. در طرح اول، سازه های اصلی زیرساخت غزلیات عبارتند از: گفتگو با معشوق، بیان حال خود، اشاره به عالم عشق و عاشقی و تخلص شاعری. هر کدام از این چهار سازه نیز از عناصر بافتاری ویژه ای تشکیل شده اند. در طرح دوم، سازه های بنیادینی که زیرساخت غزلیات را تشکیل می دهند عبارتند از: توصیف و تمجید، توجیه و طعنه، گله و شکایت ، ابراز وفاداری و فداکاری و تقاضا و توصیه. پس از تجزیه و تحلیل عوامل انسجامی در غزلیات ، معلوم شد که انسجام واژگانی بیش از نیمی از عوامل انسجامی ارجاع، عوامل ربطی و حذف قرار دارند. از عامل انسجام جایگزینی در غزلیات استفاده نشده است . از میان انواع انسجام واژگانی، تکرار و همائی 73 درصد از موارد را به خود اختصاص داده اند و پس از آن به ترتیب عوامل ترادف معنائی، تضاد معنائی، رابطه جزء به کل و شمول معنائی قرار دارند. عوامل ربطی موجود در غزلیات ، به ترتیب عبارتند از: علی، نقیضی، افزایشی و زمانی. از میان انواع ارجاع، ضمایر 97 درصد و ادات اشاره سه درصد از موارد را به خود اختصاص داده اند و از صفات تفضیلی اصلا استفاده نشده است . انواع حذف در غزلیات به ترتیب عبارتند از: حذف اسمی، فعلی و بندی. پس از تجزیه و تحلیل الگوهای نحوی در غزلیات معلوم شد که 68 درصد جملات الگوئی با این مختصات پیروی می کنند: "بسیطˆمرکب ، خبری، معلوم، فعلیˆاسمی". از جملات بسیط و مرکب به طور یکسان در غزلیات استفاده شده است . جملات خبری 67 درصد، جملات پرسشی و امری هر کدام 11 درصد و جملات شرطی و عاطفی به ترتیب شش و پنج درصد از جملات را به خود اختصاص داده اند. 71 درصد جملات بصورت فعلی و 29 درصد آنها به شکل اسمی بیان شده اند. از جملات مجهول اصلا در غزلیات استفاده نشده است ، از اینرو 100 درصد جملات به صورت جمله معلوم می باشند.